آیین دودمه‌خوانی در بازار سرشور

سیاه‌پوشی و عزاداری در ماه محرم رسم امروز و دیروز این شهر و کشور نیست. از چند روز مانده به ماه عزای سید و سالار شهیدان، همه از کوچک و بزرگ، مرد و زن برای تدارک عزاداری آستین بالا می‌زدند. موسی عمرانی از ساکنان محله سرشور، از همان کودکی که پدر و مادرش رخت عزای امام‌حسین (ع) را تنش کردند و به مراسم روضه بردند، تا الان که ۵۳‌سال از عمرش می‌گذرد، شکل‌های مختلفی از عزاداری را به چشم دیده است.

هم‌صدایی رهگذران

از فعالان مسجد سهله است و مویی سپید کرده و خاطرات بسیاری از محله دارد؛ «بازار سرشور نه‌تن‌ها برای قدیمی‌ها که حتی برای جوانان هم نامی آشناست و کمتر‌کسی هست که این گذر تاریخی را نشناسد. در قدیم که مشهدالرضا (ع) در چند محله و خیابان خلاصه می‌شد، زائران و مجاوران از مسیر بازار سرشور برای زیارت به حرم مطهر مشرف می‌شدند.»

عمرانی نقبی به خاطراتش می‌زند و زمانی را به یاد می‌آورد که هیئت‌ها در محرم اقامه عزا می‌کردند؛ «محل تجمع هیئت‌های مذهبی انتهای بازار سرشور یا همان خیابان دانش بود. جالب بود که این هیئت‌ها هیچ‌گونه بلندگو، طبل، سنج یا زنجیری به‌همراه نداشتند؛ فقط دو مقوا بود که روی هر‌کدام دو‌بیتی نوشته شده بود و مقوا‌ها را به دو چوب وصل می‌کردند و بالا می‌گرفتند تا در دید همه باشد.»

او ادامه می‌دهد: عزاداران به دو دسته تقسیم می‌شدند؛ گروه اول دوبیتی اول را می‌خواند و با سینه‌زنی به‌سمت جلو حرکت می‌کرد، سپس می‌ایستاد و گروه دوم دوبیتی بعدی را می‌خواند و مشابه گروه اول با سینه‌زنی حرکت می‌کرد؛ به این نوع عزاداری «دودمه‌خوانی» می‌گویند.

بین دو گروه فاصله کمی وجود داشت و هر رهگذری که آن‌ها را می‌دید یا صدایشان را می‌شنید، به عزاداران می‌پیوست. زنان و سالمندانی هم که توان راه‌رفتن برایشان سخت بود، در گوشه و کنار می‌ایستادند و هم‌صدا با آن‌ها متن دوبیتی را زمزمه می‌کردند و گاهی نیز اشک می‌ریختند.

ترویج فرهنگ درست عزاداری

عمرانی، خودش نیز بار‌ها این عزاداران را همراهی کرده است؛ «این نوع عزاداری هیچ مزاحمتی برای مردم و کسبه نداشت و حس و حال قشنگی در محله به وجود می‌آمد که زائران را هم جذب می‌کرد. بچه‌ها به تماشا می‌آمدند و با فرهنگ درست عزای حسینی آشنا می‌شدند.»

او که خودش دکترای الهیات دارد با اشاره به اینکه شش‌هفت‌سالی است که این نوع عزاداری کم‌رنگ شده است، توضیح می‌دهد: شاید یکی از دلایل آن این باشد که با زیاد‌شدن خودرو‌ها و تردد آن‌ها از گذر تاریخی سرشور، دیگر فضای کافی برای این نوع عزاداری وجود ندارد و خطرناک است.

عمرانی بر ترویج فرهنگ درست عزاداری تأکید می‌کند؛ «صدای زیاد بلندگو یا طبل، سد معبر، ایجاد ترافیک یا هر کار دیگری که سبب آزار و اذیت دیگران می‌شود، باید از حریم مراسم عزاداری‌به دور باشد و نیت اصلی هیئت‌ها فقط ایجاد فضای معنوی و نشان‌دادن راه و رسم درست عزاداری باشد؛ درست مانند دودمه‌خوانی‌هایی که انجام می‌شد.»